जान्छौ किन अरु सामु

जान्छौ किन अरु सामु पसारेर हातहरु
गर्छौ किन जानीजानी नारीमाथि घातहरु

धिक्कार छ तिमीलाई मेरो पनि अझै
बीउ किन नछरेर खोज्छौ पातहरु

नारीभित्र भेट्छौ खोज सिर्जनाका मूलहरु
बर्षाउछौ किन तिनलाई बेवास्ताका खातहरु

हिरा-मोती फलाउछौ छरी हाम्रा पसिना
दिनमात्र हैन अनि उज्यालिन्छन् रातहरु

सम्झना साथै सलाम छ

सम्झना साथै सलाम छ क्रान्तिकारी युवा हो
समयको मार्ग चिनेर त्यहीँ बाटोमा हिड्ने हो

ज्ञानको ढोका खोलिनु शुभ समयको संकेत हो
आफै नै ज्योति बनेर अन्धकारलाई चिर्ने हो
सभ्य समाजको निमार्णमा चुनौति दिई बढेका
विभेदको पर्खाल तोडेर एकताको बिगुल फुक्ने हो

जेलनेल सहदै भोकतिर्खा खपेर
जीवनको अर्थ बुझ्नलाई सदभावको बीज रोपेर
रगतको मसी नसुकाई इतिहासका पानामा
विकृतिको खिया मेटेर नयाँ रङ्ग भर्ने हो ।

झुपडीका रहरहरु

जताततै होचो अग्लो कतै पाखा पहराहरु
सिर्जनशील दिमाग हो सम्याउन गहराहरु

शहिदहरुले रगत दिए श्रमिकहरुले श्रम
बाचुन्जेल गर्नु नै छ आ-आफैले कर्म
कालो, रातो, सेतो, निलो छरपष्ट छन
कलाकर्मीहरु हो टिपी ल्याउन रङ्गहरु

धेरै उम्रे बिरुवाहरु कति मरिसके
गोडमेल नगरेरै फूल त्यसै झरिसके
के ले देला गाँस हाम्लाई केले देला बासना
नेपाली हो झुपडीका फूलाउ रहरहरु

भोलि खोज्दै उठे

भुत थियो दुःखदायी
वर्तमान झनै
युगले हातहरु फैलाएको बेला
शुन्य ति हातहरुमा
पुर्याउन केही कुरा
सानो एउटा झोली खोज्दै उठे
विशाल यो धर्तिमाथि
च्यतिएको पहिरन र भित्ता सँग साथ माग्दै
कति पाइला चालिए होलान
भारी बोक्ने दाइको ज्यान कुन नदीमा मिल्यो होला
त्यही पिडामा भाउजुको मुटु कति दुख्यो होला
पिठ्युमा छोरा बोकी बालुवा चाल्दै गर्दा
हराएकी ती दिदीको चोली खोज्दै उठे ।

अझै देख्छु यत्रतत्र
सन्तान मर्दा धन्य भनी
आफ्नो मन थाम्नेहरु
भोकै बसी नाङ्गै बसी
आउने दिन गन्नेहरु
सन्तानको कात्रोभित्र चिहाइ हेर्दा
विजयको मुहार पनि देख्हरु
बाचीरहोस देश भन्दै
जीवन बली दिनेहरु
तिनकै निम्ति बोलि खोज्दै उठे ।

गर्भमै हुदा ऋणको भारी बोकेर
चुक्ता गर्न हली बन्ने काले दाइले
परम्परा जोगाउन
भारि बोक्ने भरिया भाइले
अरुका निम्ति पसिना कतिन्जेल चुहाउनु
कोही मान्छे कन्दमुल नपाएर त्यागीराछन जीवन
कोही मान्छे आरामले सजाइराछन जीवन
फटाहा र शोषकको अन्त्य आजै गर्न
विचारको गोलि खोज्दै उठे ।

पानी सधै दख्खिन बगी उतै जानु पर्ने त हो
फर्किएर यतै आयो
जाने ठाउँमा जाल बुन्यो कस्ले
साध मिच्न सिपालु छन भन्ने थाहा पाए
सिमानाको निकै वर ढोका थुन्छ कस्ले
त्यै ढोकालाई फुटाएर
गन्तव्यमा पुग्नलाई टोली खोज्दै उठे ।

गोरुलाई गाई बनाई दुध माग्नेहरु
आफ्नै प्वाँखको साहरामा उडने चराहरुलाई
पिजडामा राखी-राखी कष्ट दिनेहरु
अटन सक्छन यहाँ ठुल्ठूला महल र पुजिपतिहरु
सक्दैनन रे अटाउन सर्वहारा र झुपडिहरु
हिजो यस्तै अन्याय भो
आज अत्याचार
बनाउनलाई बराबर
सुन्दर त्यो भोलि खोज्दै उठे ।

दिदिको त्यो चोली खोज्दै उठे ।
विचारको गोली खोज्दै उठे ।

बाटो आफैं बनाउदै

अग्ला अग्ला
अनि कठोर हिमालको छाती चिरा चिरा पार्दै
पहाडको खोंचबाट दर्शनढुङ्गा पगाल्दै
नदीहरु गाँउबंसीका गीत गाउँदै
व्यथाहरु कहँदै
सागर चुम्न र छुन दौडिरहेछन् ।
सुनकोसी तामाकोसी र दूधकोसी झैं संघर्षशील भएर
मस्र्याङ्दी र सप्तकोसी झैं क्रान्तिकारी भएर
अविछिन्न वा अविरल नदीहरु मूल फुटेर
गन्तव्यतर्फ बगिरहन्छन् ।

एउटै उदेश्य लिएर तँछाड मछाड गर्दै
बगिरहेका नदीमाथि अन्याय गर्दै
भो पाप नपखालर कुनै कष्ट पनि नदेऊ
नदी त विचारको प्रवाह हो
जसलाई बिना रोकतोक बग्न दिनुपर्छ

छाडिदेऊ
बग्न देऊ !
नदीको गीत प्रगतिप्रति
रिस घृणको आगो लगाउदैमा
नदी कसरी खरानी हुन्छ र
जति सुकै कडा चट्टानले
बाध बाध्न खोजे पनि
पानीलाई कतिन्जेल थुन्न सकिन्छ र
अनि त
नदीले आफ्नो बाटो आफैं बनाउदै
गन्तव्यमा पुगेरै छाड्छ ।

पहाड भोकाएको छ

पहाड भोकाएको छ
तराई नांगिएको बेला
पहाड भोकाएको छ
धारहरु साँधिएको बेला
हिमाल फाँदिएको छ

उठेर बिहान
खन्दैन चिहान
पहाड भोकाएको छ
मध्यान्हको घामसँगै
पूर्णिमाको साँझसँगै
हिमाल फाँदिएको छ

सुतेर राती
च्यात्दैन धर्ती
तराई नांगिएको बेला
पहाड भोकाएको छ
धारहरु साँधिएको बेला
हिमाल फाँदिएको छ ॥

तराईतिर गर्मि भए

तराईतिर गर्मि भए पहाडमा आउ साथी कत्ति
साह्रो तिर्खाएछो चिसो पानी खाउ साथी

भेलबाढी उल्र्या बेला खहरे त्यो सुसाउछ
दुःख सम्झी फल हाल्न नजाउ साथी

प्रकुतिका उपाहार लिलामीमा बेच्न हुन्न
अनमोल भुमि हाम्रो नतोक ह्र भाउ साथी

सीमानामा ढोकाहरु खुल्ला छाड्नु हुन्न अब
हेर्न सक्छन् साँढेसाँढी भित्र छिर्ने दाउ साथी

बाली त्यसै खेर जान्छ हतारोमा बिउ छर्दा
मौसमकै बीउ किनी आजै बाझो फुटाउ साथी

म को हुँ ?

सानो छु
तर बिशाल

पसिना र रगतको थोपा थोपा मिली बनेको छु
रंङ्गीबिरङ्गी फूलहरुले सजिएर
शिखरको फेदमा बसेको छु
उपहार कति पाए कति निर्माण गरे आफैं
साथी संगी धेरै बनाई अरु सामु चिनिएछु

जन्माए सन्तान थरीथरीका
तै भएर माया छ सबैलाई मुटु भरीको
शक्ति मेरो सकिएको छैन अहिले नै
बनेका छन् हातगोडा कहिले नखिइने
उड्न सक्छु अझै पनि मुटु छ है स्थीर
भविष्यमा बन्छु म त धेरैधेरै धीर

त्यसैले त भन्ने गर्छु
जुट उठ सन्तान हो
गौरव गर्दै उठ एकभई उठ
म को हुँ ? चिनेनौ कि कसो
नजाउ उता फर्क यतै थापेका छन पासो

सानो छु
तर विशाल छु

गीत

देश तिम्ले भुल्यौ कि त चट्टै माया मारी
बिसाउकी बोकुँ मैले सम्झनाको भारी

टेम्के वनमा चाँप फुल्छ तिमी कहाँ फुल्छौ
गैरी खेतमा झुल्यो धान तिमी कहाँ झुल्छौ
भाज्याङ छोडी गयौ तिमी गावै एक्लो पारी
बिसाउकी बोकुँ मैले सम्झनाको भारी

मेला पात पधेरीमा खाँचो हुन्छ तिम्रो
फर्की आउ स्वदेशमै गरौ काम हाम्रो
भेलबाढीले लग्यो बरै हाम्रो खेतबारी
बिसाउकी बोकुँ मैले सम्झनाको भारी

गजल

कर्म छोडी भाग्य माथि विश्वास त गर्दिन म
अरु हिँड्ने बाटो माथि काडाँ नै त छर्दिन म

भन्नेहरु अभ्झै भन्छन् अबला हुन नारीहरु
तिनै सामु झुकाएर शिर नै त मर्दिन म

हेला गरुन घृणा गरुन अझै के के गर्छन
विपत्तीमा डराएर बसाइ नै त सर्दिन म

उकालोमा थाक्छन होला पाइलाहरु चाल्दै जाँदा
बिर्सिएर चुचुरोलाई ओरालो त झर्दिन म

तिम्रो बाटो तिमी हिँड मेरो मै हिँडुँला
मान्छे हुँ अमृत फाली विष नै त छर्दिन म

भूगोलमा मात्र बाँच्दैन देश

भो मलाई कसैले देश देखाउनु पर्दैन
भूगोलको मानचित्र पल्टाएर
हो मैले देखिसकेकी छु
देश भूगोलमा मात्र बाँच्दैन भनेर ।

भुगोलमा देश हराएका
छातीमाथि देश राखेका मानिसहरुसँग
सोध देश कहाँ बाँच्छ
अथवा ती भुटानी शरणार्थीहरुलाई
सोध देश कहाँ बाँचेको हुन्छ
यस बेला म घाइते भएर
छटपटाउँदै देश खोज्न थालेकी छु
मानचित्रमा देखाइएको मात्र
मेरो देश होइन भन्न थालेकी छु ।

देश नभएका
सीमानाहरुले नछेक्ने
माथिमाथि आकाशमा उड्ने गिद्धहरुलाई
सोधे हुन्छ देश कहाँ हुन्छ
भूगोलको कुन कुनामा हुन्छ ।
मेरा प्यारा बन्धुहरु
मलाई थाहा छैन देश कहाँ हुन्छ
देश सहिदहरुको रगतमा हुन्छ ?
या सत्ताको सर्वोच्चतामा हुन्छ ?
मलाई यति मात्र थाहा छ
देश जनताको आखाँको नानीमा हुन्छ
त्यहीकै छहरा, छाँगाको पानीमा हुन्छ
जनताको पाखुरीको बल र जवानीमा हुन्छ ।

त्यसैले,
हामी पनि बुझौं देश भूगोलमा मात्र बाँच्दैन
मानचित्रमा मात्र खोजेर बस्नु हुँदैन
सहिदहरुले त छाँगाको पानीमा
रगत मिसाइसकेकका छन् ।